In 2017 publiceerde Chicago University Press het boek The Red Atlas. How the Soviet Union Secretly Mapped the World. De auteurs beschrijven hoe de Sovjetunie een eigen programma had om de wereld in kaart te brengen. Er werd daartoe een uniform systeem ontwikkeld dat allerlei details in kaart bracht over de industrie, het landschap en de merktekens in het landschap. Het is duidelijk dat in de periode van de Koude Oorlog militaire bedoelingen nooit ver weg waren.

The Red Atlas besteedt aandacht aan de bronnen die werden gebruikt om deze kaarten op te stellen. Dit konden bestaande kaartuitgaven zijn (recente maar bijvoorbeeld ook oudere, zoals Duitse stafkaarten), soms ook informatie afkomstig van satellieten of informanten. De kwaliteit van het materiaal verschilt daarom nogal eens. Verouderde of foute informatie zorgt ervoor dat kaarten niet altijd bruikbaar zijn. Anderzijds tonen de kaarten dan weer elementen die op Westerse kaarten uit beeld blijven (‘geheime’ installaties). 

Ook voor Aalter en omgeving is er Russisch kaartmateriaal voorhanden, zo blijkt. Gespecialiseerde websites bieden deze bronnen intussen gedigitaliseerd aan. Een kaart uit ca. 1980 (schaal 1:200000) brengt het gebied tussen Gent en Brugge mooi in beeld. Bij het inzoomen op het gebied rond Aalter is het eerst even wennen aan de schrijfwijze van de verschillende gemeenten. Vervolgens is het aandachtig zoeken naar de symbolen die zijn terug te vinden: kerken, bruggen maar bijvoorbeeld ook de zendinstallaties van St.-Pietersveld.

Detail uit de Sovjet-kaart
Aalter en omgeving.
(Bron: mapstor.com)

Het kanaal Gent-Brugge is duidelijk te zien. De oude arm (‘Oude Vaart’) is niet in kaart gebracht, wel de weg die er omheen loopt. De Kraenepoel is aangegeven, net als de omwalling rond het kasteel te Bellem. De autosnelweg is ook te zien, met aangeven van alle bruggen. Het Rond Punt is iets moeilijker te onderscheiden. Heel wat oudere toponiemen zijn in het Russisch vermeld (Biesem, Kattewegel, Buntelare,...) en brengen maar weinig bij tot de informatie op de kaart. Mochten de Russische tanks ooit België zijn binnengerold, dan zou deze kaart hen in de streek toch wel af en toe in problemen hebben gebracht. Maar het vliegveld van Ursel (proportioneel heel duidelijk op de kaart) zouden ze duidelijk wel gevonden hebben. En dat was waarschijnlijk wat telde...


Detail uit de Sovjet-kaart
vliegveld Ursel.
(Bron: mapstor.com)
Meer lezen: J. DAVIES & A.J. KENT, The Red Atlas. How the Soviet Union Secretly Mapped the World, Chicago, 2017 (bijhorende website: redatlasbook.com)
Laden